Gebiedende wijs (imperatief)

Kijk, dit is helemaal niet moeilijk. Gebieden (bevelen, gelasten) met gebiedende wijs. Ook wel imperatief, van imperare = bevelen. Met deze повелительное наклонение kun je ook beleefd zijn: je drukt er dan een wens, verzoek of advies mee uit.

Een paar dingen moet je weten om dat te kunnen doen in het Russisch.
Kijkt u maar even even mee.

они-vorm

Voor de gebiedende wijs in het Russisch neem je als uitgangspunt de они-vervoeging van het werkwoord. Daar de uitgang weer af, en iets anders ervoor in de plaats.

Bijvoorbeeld -и of -ите. In сказать (zeggen, vertellen) levert de vervoeging (они скажут) de stam (скаж-) die leidt tot скажи (informeel) en скажите (formeel of meervoud) als gebiedende wijs. Dat laat meteen zien waarom je niet moet uitgaan van (de stam van) het hele werkwoord.

й, и of ь

Er zijn drie verschillende uitgangen voor het vormen van de gebiedende wijs. Of eigenlijk zes, want elk heeft een informele en formele (of meervouds)variant.

-й, -йте
Stam eindigt op een klinker. думать (denken): они думают maakt дума- tot stam. Gebiedende wijs: думай, думайте. Denk positief: думай позитивно. Doe (делать) het goede: делай добро.

-и, -ите
Stam eindigt op een medeklinker, en de klemtoon van de я-vervoeging valt op de laatste lettergreep. In het voorbeeld van сказать: die скажи en скажите ook vanwege я скажу́.

In помнить (onthouden) en молчать (zwijgen) dezelfde uitgangen (помни, помните en молчи, молчите) vanwege de twee medeklinkers aan het eind in помн- (van они помнят) en молч- (van они молчат).

-ь, -ьте
Ook in быть (zijn) een stam die eindigt op een medeklinker (буд-, van они будут), maar de klemtoon in я бу́ду levert будь en будьте op. Будь здоров, wees gezond, gezondheid. Будьте любезны, wees aardig, en вежливы, beleefd.

Zo gaat het bij meer werkwoorden, zoals ответить en готовить: gebiedende wijs ответь, ответьте en готовь, готовьте, vanwege я отве́чу en я гото́влю.

Uitzonderingen

Werkwoorden met een afwijkende gebiedende wijs zijn onder andere есть (ешь, ешьте), лечь (ляг, лягте) en пить (пей, пейте).

Ook дать en давать. Je hoort vaak дай of дайте (geef, geeft u), en давай (of давайте). Zie 10 ways to use Давай in Russian (Hack Your Russian, 2021, 23 m) en Давай(те): Suggestions & Invitations with Let’s (Amazing Russian, 2017, 14 m).

Niet doen

De gebiedende wijs zie je vaak in combinatie met не (niet, geen). Het gebod wordt dan verbod, of een negatief advies. De werkwoorden in deze constructies zijn altijd imperfectief.

Rook niet, drink niet: не кури, не пей (не курите, не пейте). Gij zult niet doden, geen overspel plegen, niet stelen (Exodus/Исход 20:13-15): Не убивай, Не нарушай супружескую верность, Не кради. Onthoud dat nou eens.

Een beroemd voorbeeld is не болтай, een Russische Loose lips sink ships. Klets niet, geen onnodige praat. Van het werkwoord болтать (ook terug te zien in Болтать – врагу помогать, geklets helpt de vijand). Poster uit 1941, door Нина Ватолина (1915–2002) en Николай Денисов (1917–1982).

Imperative mood in Russian. How to form it
(Ru-Land Club, 2020, 12 m)

Van hetzelfde kanaal Imperative mood in Russian. Повелительное наклонение глагола в русском языке (2017, 17 m).

How to Give Commands and Requests | Russian Language
(Be Fluent in Russian, 2018, 7 m)

Russian Imperatives (I): Vowel stems
(Russian grammar, 2017, 2 m)

Bekijk daarna

• Imperatives (IIa): Consonant Stems (2017, 2 m)
• Imperatives (IIb): Consonant Stems (2017, 2 m)
• Imperatives (III): A Few Exceptions (2017, 3 m)

The Imperative: Forms and Aspects
(Amazing Russian, 2017, 14 m)

Meer

Zie

• Forming Russian Imperatives (Russian Through Propaganda, 2020, 52 m), zie ook More on the Russian Imperative (2020, 54 m) en Reviewing Imperatives, with Aspect (2020, 37 m)
• Aspect in the Imperative (Elena Clark, 2020, 14 m)
• Imperative mood in Russian (Russian Connection, 2020, 6 m)
• Russian through music: Imperatives (Learn Russian With Alfia, 2019, 10 m)
• Imperative Mood of Russian Verbs (Learn Russian with Irina, 2019, 4 m)
• Imperatives (Intermediate Russian, 2019, 4 m)
• Russian language. Imperative form (Naya Polo, 2019, 7 m)
• Russian Grammar: Imperative form (Rus 4U, 2017, 5 m)
• Russian imperative mood, повелительное наклонение (Antonia Romaker, 2015, 11 m), ook een deel 2
• Let’s speak Russian – Imperative mood in Russian language (RussianASL, 2015, 5 m)
• Imperative in Russian – how to form commands (Anuta Klein, 2012, 1 m)

Zie/lees

• Commands – the Imperative Mood (The Russian Blog, 2018)
• Command Forms Beyond the Imperative in Russian (Russian Language Blog, 2018)
• Imperative forms (Learn Russian/RT)
• Imperative Mood: Commands, Advice, Invitations (RussianDict)
• Russian Imperative mood (Learn Russian Step by Step)
• Subjunctive and Imperative Mood (Master Russian)
• The Imperative mood (Linguapedia)